مقادیر کافی از اسیدهای آمینه گوگرد دار می باشد با وجود این متیونین اسید آمینه اصلی محدود کننده محسوب می شود (۳۴). ترکیب شیمیای کنجاله گوار و دانه گوار در جدول ۲-۳ نشان داده شده است.
جدول ۲-۳- ترکیبات و ارزش غذایی کنجاله گوار و دانه گوار (نقل از نکپال و همکاران، ۱۹۷۱).
ترکیبات دانه گوار کنجاله گوار
بر اساس در صد ماده خشک
ماده خشک ۸۴/۸۰ ۲۵/۹۰
پروتئین ۴۳/۲۹
۷۸/۳۸
فیبر خام ۵۲/۱۰
۷۵/۱۱
چربی ۲۴/۵
۱۹/۷
خاکستر ۸۴/۳
۴۷/۵
صمغ ۵۰/۵۰
۵/۱۸
ماده خشک (g /16 g N)*
لیزین ۴۷/۶ ۹۵/۶
تریپتوفان ۸۵/۰ ۰۵/۱
متیونین ۴۰/۱ ۰۵/۱
آرژنین ۸۳/۱۳ ۹۱/۱۵
هیستیدین ۴۵/۴ ۶۴/۵
*غلظت اسیدهای آمینه به صورت درصدی از پروتئین خام محاسبه شده است.
۲-۱۷-۱-۱- کیفیت پروتئین کنجاله گوار
نتایج به دست آمده در مورد کیفیت پروتئین کنجاله گوار متفاوت هستند. کیفیت پروتئین در کنجاله گوار ممکن است به چند طریق بیان شود. مطالعات بر روی جوجه، خوک و موش عمدتاً برلزوم شرایطی در عمل آوری تاکید می کند. باید توجه داشت که طی فرآیندهای عمل آوری و استفاده از روش اعمال حرارت کیفیت پروتئین به طور معنی داری تحت تاثیر خصوصیات اسیدهای آمینه قرار می گیرد و از آنجا که لیزین از اسیدهای آمینه محدود کننده در خوراک حیوانات مزرعه‌ای است، هرگونه کاهشی در قابلیت دسترسی لیزین ، می‌تواند عملکرد استفاده از کنجاله گوار را تحت تاثیر قرار دهد (۱۰۰). ارقام مربوط به معیارهای تعیین کیفیت پروتئین کنجاله گوار نسبت به سایر منابع پروتئینی در جدول ۲-۴ ارائه گردیده است.ارقام مربوط به نسبت بازدهی پروتئین و ارزش زیستی کنجاله گوار مؤید کیفیت خوب پروتئین کنجاله گوار در مقایسه با کنجاله سویا بوده، علاوه بر این اسکور شیمیایی آن نسبت به کنجاله سویا بالاتر می باشد، که بدان معنی است از توازن اسید آمینه بهتری برخوردار می باشد. ترکیبات کنجاله گوار با کنجاله سویا قابل مقایسه است، حاوی پروتئین خام بالا همراه با الگوی مناسب اسید آمینه است. اسیدهای آمینه کنجاله گوار از نظر قابلیت هضم شبیه اسیدهای آمینه موجود در کنجاله سویا هستند.
جدول ۲-۴- ارزش غذایی پروتئین بعضی از منابع پروتئینی (نقل از نویدشاه و همکاران، ۱۳۸۶)
منبع
ارزش زیستی
(موش صحرایی)
اسکور شیمیایی
نسبت بازدهی پروتئین
(موش صحرایی)
کنجاله سویا
۶۵/۰
۴۹/۰
۳/۲
کنجاله گوار*
۷۷/۰
۵۱/۰
۶۳/۲
کنجاله تخم پنبه
۸۰/۰
۳۷/۰
۰/۲
تخم مرغ کامل
۹۵/۰
۰۰/۱
۸/۳
*نتایج مربوط به کنجاله گوار اقتباس شده از رازیا و همکاران (۱۹۸۶).
۲-۱۷-۱-۲- انرژی قابل متابولیسم کنجاله گوار
کنجاله گوار یک مکمل پروتئینی است اما میزان انرژی قابل دسترس آن در جیره نویسی به عنوان یک فاکتور مهم به حساب می‌آید. میزان انرژی قابل متابولیسم برآورده شده تحت تاثیر عواملی چون تنوع میان نمونه‌ها، روش‌های عمل آوری دانه، گونه و سن دام و نیز روش اندازه گیری محتوای انرژی قرار می‌گیرد. کانر (۲۰۰۲) مقادیر انرژی قابل متابولیسم ظاهری تصحیح شده برای ازت۱۷ و انرژی قابل متابولیسم حقیقی تصحیح شده برای ازت۱۸ را برای فرآورده‌های فرعی گوار ( پوسته، جنین و کنجاله گوار) برآورد نمود، که نتایج آزمایش در جدول۲- ۵ نشان داده شده است. ماده خوراکی مورد آزمایش ممکن است در یک یا چند سطح جایگزین شود. صرفنظر از جیره پایه مورد استفاده، دقت مقدار ME تعیین شده تا حدودی به نسبت جایگزینی ماده خوراکی مورد آزمایش در جیره آزمایشی بستگی دارد. لذا هنگام محاسبه ME ماده خوراکی مورد آزمایش، خطای تعیین جیره مورد آزمایش بایستی در ضریب ۱۰۰ بر درصد جایگزینی ضرب شود. این نشان دهنده ضرورت استفاده از بالاترین درصد ممکن از ماده خوراکی مورد آزمایش در جیره آزمایشی است. معمولاً درعمل تعادل مواد مغذی و خوشخوراکی، تعیین کننده حداکثر مجاز استفاده از یک ماده خوراکی می‌باشد. بنابراین در آزمایش کانر (۲۰۰۲)، فرآوردهای فرعی در سطح ۱۰ درصد جایگزین گلوکز جیره پایه شدند، این امر بدلیل خوشخوراکی ضعیف همراه با سایر اثرات منفی هنگام استفاده از سطوح بالاتر از آنها در جیره طیور ناشی می‌شود (۱۲۱، ۹۹). سایر عواملی که بر میزان انرژی قابل متابولیسم کنجاله گوار مؤثرند میزان فیبر، پروتئین و روغن موجود در آن می‌باشد.
جدول ۲-۵- مقادیر انرژی قابل متابولیسم ظاهری تصحیح شده برای ازت (AMEn) و انرژی قابل متابولیسم حقیقی تصحیح شده برای ازت (TMEn ) برای فرآورده‌های فرعی گوار ( نقل از کانر،۲۰۰۲)
فرآوردهای فرعی
AMEn AMEn TMEn GE19
(خروس لگهورن) ( مرغ گوشتی) (خروس) (بمب کالیمتر)*
kcal/kg
جنین
۲۸۰۰±۶۱۴ ۹۴±۳۴۲۰ ۶۶۱±۳۴۱۸ ±۱۲۴۹۱۲
پوسته
۶۴۲±۲۱۱۰ ۲۴۴±۲۸۸۰ ۳۰۹±۲۹۴۰ ۳۸۴۶۲۹±
کنجاله
۴۵۰ ±۲۶۶۰ ۱۵۷±۳۳۳۰ ۶۹۰±۳۱۷۳ ۱۷±۴۶۴۱
*مقادیرارائه شده برای انرژی خام اقتباس شده از جیسون و همکاران (۲۰۰۴).
۲-۱۷-۱-۳- مواد ضد تغذیه‌ای کنجاله گوار (Anti-Nutrients)
کنجاله گوار حاوی تعدادی از ترکیبات ضد تغذیه‌ای نظیر ممانعت کننده تریپسین، ساپونین، بقایای صمغ باقیمانده در کنجاله می باشد که با قابلیت تغذیه‌ای آن تداخل ایجاد می‌کند و حضورشان تاثیرات منفی بر روی رشد، مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک در حیوانات تک معده‌ای دارد (۱۲۶).
۲-۱۷-۱-۳-۱- بازدارنده تریپسین
حضور مواد حساس به حرارت در غذاها که ارزش تغذیه‌ای آنها می‌کاهد، از سال ۱۹۱۷ یعنی هنگامی که اسبورن و مندل (۱۹۱۷) نشان دادند که تیمار حرارتی، ارزش غذایی پروتئین سویا را بهبود می‌بخشد ثابت شده است. بازدارنده‌های پروتئاز به طور گسترده‌ای در گیاهان نظیر غلات، کدوها و تاج ریزی‌ها یافت می شوند؛ ولی تنها در بقولات و به ویژه در سویا بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. خصوصیت مشترک تمام آنها توانایی اتصال به آنزیم‌های تجزیه کننده پروتئین بخصوص آنزیم‌های گوارشی و جلوگیری از عمل آنها است. هم‌چنین آنها در نوع پروتئازی که مهار می‌کنند، ماهیت اتصال و در توالی اسیدهای آمینه با هم تفاوت دارند. بازدارنده‌های پروتئاز به وسیله اتصال با جایگاه فعال آنزیم، با همان روشی که پپتید سوبسترا اتصال می‌یابد، اثر خود را اعمال می‌کنند. به هر حال، به دلیل اینکه بازدارنده محکم‌تر از سوبسترای معمولی متصل می‌شود، و احتمالا به دلیل اینکه بازدارنده تطابق شکل فضایی مناسبی نمی‌تواند ایجاد کند، پیوند پپتیدی هیدرولیز نمی‌شود. بازدارنده‌ها هم چنین ترشح آنزیم‌های آمیلاز، تریپسین و کیموتریپسین را از پانکراس افزایش دادند، اما در مجرای روده از فعالیت آمیلاز و تریپسین کاستند. بازدارنده‌های پروتئاز با کاستن از فعالیت تریپسین در روده و در نتیجه آزادسازی کوله سیستوکینین سبب بزرگ شدن پانکراس می‌شوند (۴). علاوه بر کاهش رشد و تولید تخم‌مرغ، وجود ممانعت کننده تریپسین با افزایش ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی اندازه لوزالمعده مشخص می‌شود. مهارکننده‌ها توسط حرارت دادن غیر فعال می‌شوند که این امر دلیل ارجحیت ذکر شده در حیوانات تک معده‌ای است. روند برشته کردن باید بدقت کنترل شود، زیرا حرارت دادن بیش از اندازه قابلیت دسترسی لیزین و آرژنین را کاهش داده و ارزش پروتئین پایین می‌آورد (۱۰۹). تحقیقاتی که شامل فعالیت آنتی‌تریپسین در کنجاله گوار است، دقیقاً با کارهای قبلی درباره فعالیت آنتی‌تریپسین در کنجاله سویا همسو می‌باشد. مهارکننده رشد ناشی از افزایش غلظت کنجاله گوار در جیره‌های جوجه گوشتی در ابتدا به ممانعت کننده تریپسین موجود در آن نسبت داده شد (۴۹). کوچ و همکاران (۱۹۶۷) نشان دادند حرارت دادن کنجاله گوار در ۱۱۰ درجه سانتی گراد به مدت ۱ ساعت همراه با ۱۵ دقیقه تزریق بخار بعد از رسیدن دمای دستگاه پخت به ۱۱۰ درجه سانتی گراد، بیشتر اثرات منفی ممانعت کننده تریپسین کنجاله گوار را کاهش می دهد. آندرسون۲۰ و وارنیک (۱۹۶۴) و تاکور۲۱ و پرادهن (۱۹۷۵) گزارش کردند آنتی تریپسین موجود در کنجاله گوار خام بر عملکرد ضعیف پرنده نقش دارد. هیچ یک از این تحقیقات مقدار فعالیت آنتی‌تریپسین را در فرآورده‌های فرعی گوار گزارش نکرده است. در مقابل جیسون۲۲ و همکاران (۲۰۰۴) آزمایشی به منظور تعیین فعالیت آنتی‌تریپسین موجود در فرآورده‌های فرعی گوار انجام دادند، آنها نتیجه‌گیری نمودند، فعالیت بازدارنده ترپسین موجود در فرآورده‌های فرعی گوار قابل چشم پوشی است و اثرات منفی ناشی از فرآورده‌های فرعی هنگامیکه در سطوح بالا در جیره استفاده می‌شود، عمدتاً مربوط به بقایای صمغ باقیمانده در آنها می باشد. این موضوع گزارشات قبلی توسط ورما۲۳ و مکناب (۱۹۸۴) و کانر (۲۰۰۲) تأیید می‌کند. نتایج آزمایش جیسون و همکاران (۲۰۰۴) در جدول ۲-۶ ارائه شده است.
جدول۲-۶- فعالیت آنتی‌تریپسین درنمونه‌های گوار و سویا (نقل از جیسون و همکاران، ۲۰۰۴)
نمونه
فعالیت آنتی تریپسین، TIU/g*
کنجاله سویا بدن پوسته
۱۲۱۴±۶۴۸۰
جنین
۸۲۵±۳۵۱۰
پوسته
۳۵۲±۳۲۵۰
کنجاله گوار
۸۳۵±۳۵۱۰
دانه گوار خام
۲۰±۲۹۸۰
TIU/g*=واحد آنتی تریپسین بر گرم