جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

چین و چوروک-چین و شکن

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

 

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن
تاب بازی-بازی کردن با تاب
بی همه کس-بی پدر و مادر
 

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی
خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

خوب-کافی-بسیار

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

بی فک و فامیل-بی کس و کار

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

بَر و رو-قد و قامت-چهره

حساب کشیدن-حساب خواستن

تخت سینه-وسط سینه

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن
بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

جای پا-اثر-نشانه-رد

دوری-ظرف غذاخوری پهن
اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن
ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

ذلیل مرده-ذلیل شده

چار چشم-کسی مه عینک می زند

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

 

 

چروک-چین و شکن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

خیط کردن-نگا. خیت کردن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

زبان گز-چیز تند و تیز

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

بر ملا شدن-آشکار گشتن

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

خرج راه-هزینه ی سفر

 

روده دراز-پر حرف-وراج

درز گرفته-کوتاه کرده
ابوقراضه(ابوطیاره)

زرت و زورت-زرت و پرت

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار
بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

آب و خاک-میهن-دیار

 

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

 

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه
جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ
ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار
 

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

 

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)
باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

در دست-آماده-حاضر

 

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار
راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

 

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

توان انجام کاری را داشتن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

پوست پیازی-نازک و بی دوام

آفتاب‌رو(جایی که آفتاب بر آن بتابد)

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

 

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن

راپرت-گزارش-خبر

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه
بوق سگ-بسیار دیر وقت

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود
بی خودی-بی دلیل-بی جهت

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

آشغالی(سپور)
این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است
بدون معطلی-بی درنگ-فورا
به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

 

پُکیدن-ترکیدن

 

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

پینه کردن- پینه بستن

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

 

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

این خاکدان-دنیا
پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

 

داوطلب-خواستار-نامزد

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن
آمدن-آغاز به کاری کردن

 

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان
در نتیجه-سرانجام-عاقبت

 

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند
دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

خاله خرسه-دوست نادان
از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)
رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

بردن از رو- از رو بردن

 

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه
دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

 
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد
آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

پخته-با تجربه-دنیا دیده

خرجی-پول لازم برای گذران روز
جِر-اوقات تلخی-لج
چشم و همچشمی-رقابت
آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن
آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

 

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

پوست پیازی-نازک و بی دوام

زیر شال کسی قرص شدن-شکم کسی سیر بودن

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

بد زبان- بد دهن

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

 

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

زاچ-زائو

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

 

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

بده اون دستت-آی زکی !

پینه کردن- پینه بستن

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن
خیط کردن-نگا. خیت کردن

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

افتادن توی هچل(گرفتار دردسر و ناراحتی شدن)

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن
خربان-صاحب خر-خرکچی

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

 

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

 

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

بی جا-نامناسب-بی مورد

 

 

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

زار-نا به سامان-خراب-بد

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

دل گُنده-سهل انگار

حساب و کتاب از دست کسی خارج شدن-اداره و نظم امور از دست کسی در رفتن

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند
به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود
زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

خدا نگهدار-خدا حافظ

دست مزد-اجرت-مزد کار

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند
 

خودفروش-فاحشه-خائن

رانده و مانده-بدبخت و وامانده
آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

 

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

 

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

به آخر خط رسیدن-به پایان کار
آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

چروک انداختن-چین انداختن

از ته دل-از سر صدق و صفا

چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

خرده خرجی-خرج های اندک

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک
چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

آگوز-لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر
راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)
دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی
خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

پزا-زود پخت شونده

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

پشم و پیله-ریش

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن
 

خاطره-یادگار

پا سوخت-پا بد-بد شانس

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

دَم باز-چاپلوس-متملق

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

 

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن
اینجانب-تعبیر گوینده یا نویسنده از خود

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

آتشِ بسته(طلا)