پر مدعا- پر ادعا

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

آتشی شدن-از کوره در رفتن
چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت
پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

دست مزد-اجرت-مزد کار

 

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند

جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

جِر خوردن-پاره شدن

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود
دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دو دل-مردد-بی تصمیم
تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

تک و توک-به ندرت-کمی

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک
پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن
پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن
دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن
بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد
درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

بَرج-خرج های خارج از خانه
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

بخار-توانایی-شایستگی

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

 

خرده خرجی-خرج های اندک

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

بر ملا شدن-آشکار گشتن
تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن
راست روده شدن-اسهال گرفتن

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته
دست آموز-تربیت شده-آموخته

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

 

 

بیرون رفتن-به توالت رفتن

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

پهن شدن آفتاب-روز شدن

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

پشت خاک انداز-بسیار کم-به اندازه ی پشت خاک انداز

ازرق-چشم زاغ

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

 

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

 

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

انگشت‌شمار-کم-معدود

 

 

 

روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره
آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

 

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

چغلی کردن-شکایت کردن

آبِ کبود(آسمان)

دود گرفتن-پُک زدن

 

 

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

تیز بزی-فورن-بی درنگ

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)
پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

چرب دست-ماهر-زبر دست

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟
ادرار کوچک(شاش)

 

بیرون رفتن-به توالت رفتن

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن
درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

 

انگشت‌نگاری-ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن
در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

ترید- تلیت

 

 
بالینی-کلینیکی

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

 

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

 

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

خدا کند-ای کاش

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

 

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

زنیکه-زنکه

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

 
 

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی
پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن
زوزه کشیدن-آواز برآوردن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

 

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

چوروکیده-پر چین و چوروک
پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

 

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

 

پا را از گلیم خود فراتر گذاشتن-از حد خود گذشتن

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

 

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد
آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن
چین-یک بار درو-بک بار چیدن
به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود
چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن
از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن
دم کار گرفتن-به کار واداشتن

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا

 

اما توی کار آوردن-شک و تردید درست کردن-اشکال‌تراشی کردن

 

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

راست راستی-حقیقتن-واقعن
چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

 

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

دست باف-بافته با دست
جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

خرس-چاق و درشت-تنومند

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری
تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

خاطر داشتن-به یاد داشتن

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

تیر در کردن-تیراندازی کردن

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

دوام آوردن-استقامت کردن

 

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

افسارگسیخته(سرکش)

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

تمام و کمال-کامل-به تمامی

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

 
حمامی-گرمابه دار

بد قدم-نامبارک-بد شگون

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا
خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان
بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن
چشه ؟-او را چه شده ؟

جِر خوردن-پاره شدن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

ازرق(چشم زاغ)

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

 

 

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

بله قربان گو-چاپلوس-متملق

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت
جا در جا-فورن-جا به جا

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

چانه-گلوله ی خمیر نان

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی
حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن
جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی
زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

چوق-چوب-تومان

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

 

ریغ-مواد درون امعا و احشا
 

راحت کردن-کشتن
اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

رشته فرنگی-ماکارونی

باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد

 

 

دوام آوردن-استقامت کردن
آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

 

 

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز
چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن
پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن
پدر زن سلام-نخستین دیدار داماد در خانه پدر زن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

 

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

الحق و الانصاف-انصافن-حقن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

رد پای کسی را گرفتن-رد کسی را برداشتن
برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار
تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

 

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن
اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

 
پا پس کشیدن-عقب کشیدن

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

 

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

فرسوده و خراب شدن

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن(زندگی کسی را آشفته کردن، کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن)

 

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن
از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

چوب سیگار-نی سیگار

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

چوب بندی-داربست

خوش رو-زیبا-خندان

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

دست پیش-گدا

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

آب بندی کردن(آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو)
دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

دستمالی-دست مالیدن

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن
اشک تمساح-گریه ی دروغین

پروار-فربه-چاق

 
پاتال-سالخورده-پیر

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

زیر تشکی-رشوه

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

دندان-گاز

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

 

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

بقچه بندی-ران چاق

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

دله دزدی-عمل دله دزد

 

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

انداختن باد به غبغب(تکبر کردن، قیافه گرفتن)

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)