چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

رسانه-وسیله ی ارتباطی

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

 

 

 

خون به پا کردن-دعوا و آشوب راه انداختن-سر و صدا و جنجال کردن

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی
رم کردن-رمیدن-گریختن

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

تار-از محلی راندن
آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)

 

 

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

اهل آن کار (کار بد)

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل
ریق زدن-ریغ زدن

تار و مار-متفرق-پراکنده

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

 

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

 

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

 
برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی
به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

چاک کردن-نگا. چاک دادن
دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن
 

زوزه-صدای ناله ی حیوان یا صدای باد

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

زُل زدن-خیره نگاه کردن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

ذلیل مرده-ذلیل شده

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

 
 

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

دهن دره-خمیازه

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

 
چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

آبِ سیاه(نیمه کوری)

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

چراغان کردن-جشن گرفتن

 
چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

 

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ
روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

دل رحم-مهربان

 

خستگی در کردن-استراحت کردن

حلق آویز-به دار کشیده
به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

 

 

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

دست آموز-تربیت شده-آموخته

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن
بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

 

خاک پاک-زادگاه

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

رفتگار-رفتنی-مردنی

راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند
زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد
پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

 
ازرق شامی(اخمو، ترشرو)
زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

آلامد(باب روز، به‌رسم معمول)

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند
از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

به جا آوردن-شناختن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

چاچول باز-حقه باز-شیاد

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

حرف پوچ-سخن بی معنی

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد
از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

با کسی بحث و مجادله کردن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

پی گرفتن-دنبال کردن کار

چاره ساز-خداوند

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه
زبان ریزی کردن-زبان ریختن

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

 

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

 

 
ادا اصول(ادا اطوار)

 
 

 

خیر مقدم-خوش آمد

پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

چار سر-حرف مفت-متلک
استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)
 

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن
چپو شدن-غارت شدن

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

درشت-حرف زشت-دشنام
آدم‌قحطی(کمیابی آدم های کارآمد)
 

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن
خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

زیر چاقی-مهارت

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

داوطلب-خواستار-نامزد

 

پیش کسوتی-قدمت و برتری

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

خم شدن-دولا شدن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه
بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

تیار-درست و آماده

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

جسته دوزی-نوعی دوختن

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

بومی-محلی-اهل همان سرزمین
چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

 

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

پشتک-پرش از پشت

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

روز پنجاه هزار سال-روز قیامت

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی
خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

دست کج-نامطمئن-دزد

تِر زدن-خراب کردن کار

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

چین و خم-پیچ و تاب

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

 

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

دان-دانه-چینه

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن
پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

دماغ چاقی-احوال پرسی

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

خدابیامرزی-درخواست بخشش

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن
از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

الانه(همین حالا، هم اکنون)

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

 

پینه-وصله-پوست سخت شده

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

خنگ خدا-نادان و کودن

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته
 

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

خلاف-جرم

بقچه بندی-ران چاق

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن
رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم
ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

 

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

الانه(همین حالا، هم اکنون)

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)
چموش-سرکش-یکدنده

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

زَوال-مست مست-لول
از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

 
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)
 

دست و رو شسته-بی شرم-وقیح

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

 

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت
ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

خلاص-تمام شد-مُرد

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

الحق-به‌راستی-حقیقتن

روی خود کشیدن-رو کشیدن

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

حیوون-نگا. حیوان

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

دله دزدی-عمل دله دزد
پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند
دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن
آتشِ بسته(طلا)
چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خاله بی بی-نوعی آش

زار زار-گریه ی شدید

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

حال کردن-لذت بردن

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

با کسی بحث و مجادله کردن

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه
ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن