تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

زبیل-آشغال-زباله

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

رضا شدن-راضی شدن

خلا-مستراح

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
دُوال پا-آدم سمج
به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

دست کم-حداقل

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)
از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

جا ماندن-فراموش شدن

چشم انداز-منظره

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن
آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

 

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

دُم سیخ کردن-دُم سیخ شدن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

چُل کلید-جام درویشان

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

چشم و چار-چشم-دید-بینایی
دست دوم-کار کرده-مستعمل

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

چِل-خل و دیوانه

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

چنگ انداختن-چنگ زدن

زیر شال کسی قرص شدن-شکم کسی سیر بودن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

 

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

 

زار-نا به سامان-خراب-بد

دستمالی-دست مالیدن

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن
جایی-مستراح-توالت

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

 

 

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن
دُنگ-سهم-حصه

 
از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو
آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن
دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد
برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

زیر چاق-حاضر-آماده
توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک
 

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

رمباندن-خراب کردن

بَزک-آرایش-چسان فسان

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

تمام کردن-مردن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی
زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

زیر سر داشتن-آماده شدن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

زیر آبی-زیرآبکی

خانه خمیر-نگا. خانه خراب

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

 

 

 

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

 

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

بزرگداشت-احترام-تکریم

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

پیش پیشکی-از پیش

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن
دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

برات شدن به دل کسی-گواهی درونی پیدا کردن-گواهی دادن دل

آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)
تاریخچه-تاریخ مختصر

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

چلک بازی-بازی الک دولک

 

دو رگه-از دو نژاد محتلف
اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

 

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن
بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

 

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

پاتال-سالخورده-پیر
چیز دار-ثروتمند

الفرار(گریز، بگریز !)

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت
دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن
دو پا داشتن، دو پا هم قرض کردن-به چابکی گریختن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

 

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن
دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده
پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن

چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

 

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

 

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خاله خرسه-دوست نادان

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

 
آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
حلال به زنده ای-در پاسخ به حلالم کن می گویند-یعنی حلال می کنم و امیدوارم زنده باشی

بد اخم-عبوس و ترشرو

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

 

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی
از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن
به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

جیم الف جا-آدم ریزه میزه
پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

در دست-آماده-حاضر

آواز دادن(خواستن)

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار

جلز-نگا. جز

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

 

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

 

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

از تیپ کسی بودن
دوبل-دو برابر

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

الابختکی-اتفاقی-تصادفی
خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

زبان گز-چیز تند و تیز

آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

چار دستی-قمار چهار نفری

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

در چاه افتادن-فریب خوردن

رو قوز آمدن-سر لج افتادن

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن

چرکوندی-لکه دار کثیف
بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست
به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

 

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

 

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

بی پایه-دروغ-پوچ
آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

 
برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن
آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

توان هماوردی با کسی را داشتن

پا سوخت-پا بد-بد شانس
رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند
ددر رفتن-بیرون رفتن
بلا به دور-بلاها دور باد
ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه

 
تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

زمخت-درشت-ناهنجار
خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد
رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

تمام و کمال-کامل-به تمامی

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

 

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

چله نشستن-بیرون نیامدن از خانه-خانه نشین شدن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

داش-لوطی-مشدی

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند
چهارتا شدن چشم کسی-سخت تعجب کردن کسی-خیره ماندن از تعجب
از این رو به آن رو شدن-یکسره دگرگون شدن-به‌کلی تغییر کردن

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم
دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

 

دوا درمان-مداوا-معالجه

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق
خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

دست و بال-دور و بر-اطراف

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

پشت بام-سقف بیرونی بام

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)
دام پزشک-پزشک حیوانات

درز را آب دادن-از راه به در شدن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

بار انداختن-توقف و اقامت کردن

 

 

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند
بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

دلقک بازی-مسخره بازی

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

حمامی-گرمابه دار

باربند-جای نهادن و بستن بار

 

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است
دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

 

ذِله کردن-ذله آوردن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

جایی-مستراح-توالت